Wychowywać do zaangażowania społecznego

Powszechnie znaną jest dewiza ks. Bosko, iż zależy mu na tym, aby wychować młodych ludzi na „dobrych chrześcijan i uczciwych obywateli”. W czasach kiedy Zgromadzenie Salezjańskie rozpoczynało swoją działalność wychowawczą ta myśl jego założyciela okazała się niezwykle trafna. Wiek XIX to przecież w historii Europy czas napięć pomiędzy instytucją państwa a Kościołem. Dotychczasowy porządek został w pierwszej kolejności zakwestionowany przez rewolucję francuską, w przeciągu kolejnego wieku objął cały niemal Stary Kontynent. Powstały nowe trendy filozoficzne, zasadniczo podważające chrześcijański system wartości, permanentnej krytyce poddana została instytucja papiestwa. W wyniku gwałtownego rozwoju przemysłu zmianie uległy stosunki społeczne, nieustannie wrze także w polityce. Pojawiają się nowe państwa, inne giną z map Europy i nie mają jeszcze siły wybić się na niepodległość. Postępująca laicyzacja spowodowała daleko idące konsekwencje w zmianach życia publicznego, w świadomości społecznej, w systemie wartości tak jednostkowym jak zbiorowym. Dość jeszcze przypomnieć, że właśnie w tym czasie zbudowane zostały ideologiczne podwaliny systemów totalitarnych, które siały największe w historii ludzkości spustoszenie przez cały niemal wiek XX.


 

W tle tych wszystkich wydarzeń widzimy ks. Bosko i jego genialną myśl wychowawczą, która odpowiada na wyzwania epoki. Ksiądz Bosko był człowiekiem swoich czasów i z odwagą zmagał się z wszelkimi przeciwnościami jakie napotykał na drodze realizacji misji, do której został powołany w Kościele. Twórca systemu prewencyjnego wytrwale dążył do integralnego wychowania młodego człowieka będącego chrześcijaninem, a także obywatelem państwa gotowym odważnie i aktywnie włączyć się w życie społeczne.

Aktualność systemu wychowawczego ks. Bosko

Patrząc z pozycji periodyzacji dziejów wciąż żyjemy w epoce historycznej, zapoczątkowanej przez wspomnianą już rewolucję francuską. Problemy, z którymi przyszło się zmagać Kościołowi, reprezentującemu dziedzictwo kulturowe, które nazywamy cywilizacją chrześcijańską, są dzisiaj praktycznie takie same, jak w czasach współczesnych ks. Bosko. Jego propozycja wychowawcza jest zatem wciąż aktualna. Dzisiaj także spada na nas odpowiedzialność za wychowanie młodego pokolenia ludzi wierzących i praktykujących wiarę nie tylko w murach kościoła ale również w życiu społecznym i zawodowym, w polityce i gospodarce. Aktualność myśli pedagogicznej ks. Bosko, by wychowywać na dobrych chrześcijan i prawych obywateli, potwierdził w jednej ze swoich wypowiedzi papież Benedykt XVI, który odwołując się do tego hasła zauważył, że obowiązki wierzących wobec społeczności, życia politycznego ukazują współzależność pomiędzy wiarą i życiem, pomiędzy Ewangelią i kulturą.

Wyzwanie naszych czasów

Realizacja tak widzianej misji wychowawczej nie jest łatwa. Wymaga od nas niezwykłej czujności, delikatności w procesie wychowawczym, ugruntowanej wiedzy społecznej, filozoficznej i historycznej. Świadectwa własnego świadomego zaangażowania w działalność na rzecz lokalnej czy narodowej społeczności, przejrzystych deklaracji, wierności wyznawanym wartościom. Przede wszystkim zaś determinacji w ciągłym podejmowaniu prób zaszczepiania w młodzieży wrażliwości społecznej. Tym bardziej, że wychowanie dobrego chrześcijanina i obywatela nie idzie w sukurs współczesnej poprawności politycznej. Religię i cały chrześcijański system wartości próbuje się zepchnąć do pozycji marginalnych, zarezerwowanych dla prywatnych praktyk a nie dla przestrzeni, które stwarza życie społeczne. Przykładów na taki stan rzeczy jest aż nadto dużo. Wciąż przecież, patrząc chociażby na polskie doświadczenia, jesteśmy świadkami, jak łatwo na tym polu wielu manipuluje młodym pokoleniem, wykorzystując jego wrażliwość.

Odwołanie się do życia ks. Bosko i jego zaangażowanie wychowawcze oraz sukcesy osiągnięte mimo niesprzyjających warunków zewnętrznych, pozwala nam mieć nadzieję, że również dzisiaj myśl pedagogiczna tego wielkiego wychowawcy, wcielona przez nas w codzienną praktykę obecności salezjańskiej wśród młodzieży, pozwoli zbudować na jej fundamentach szeroki ruch społeczeństwa zaangażowanego, który ma szansę chociaż w części przełamać bierność na niwie życia społecznego, widoczną niestety wśród ludzi wierzących.

Wychowywać do zaangażowania społecznego

Salezjańskie oratoria, szkoły, wspólnoty formacyjne stwarzają dobrą okazję do tego, aby wykorzystać sprawdzone już metody wychowawcze, które przygotowują młodego człowieka wkraczającego w dorosłe życie nie tylko pod względem ugruntowania religijnego, emocjonalnego, merytorycznej wiedzy i umiejętności zawodowych, ale także gotowego do podjęcia konkretnych wyzwań w działalności społecznej. Myślę tu zwłaszcza o żywo obecnych w salezjańskim systemie wychowawczym praktykach kształtowania w młodzieży umiejętności współpracy w grupie i odpowiedzialności za powierzone zadania, odkrywania indywidualnych zdolności, pasji, pielęgnowania wrażliwość artystycznej czy tez inspirowania do własnych twórczych poszukiwań, umiejętności dokonywania krytycznej oceny i wyboru, jak również do uzasadnienia własnych decyzji. Pamiętać należy o systematycznym kultywowaniu narodowej tożsamości i wychowaniu do patriotyzmu. Nie można też zapomnieć, o tak bliskich ks. Bosko prerogatywach jak wychowanie do przyjaźni i czystej miłości, uwrażliwianie młodych na potrzeby innych, kształtowania w nich postawy szacunku wobec życia i zdrowia ludzkiego.

W tym kluczu warto może dowartościować jeszcze bardziej prowadzone przez nas szkoły animatorów, działalność Samorządów Uczniowskich, szkolnych kół zainteresowań, prowadzone w ramach zajęć szkolnych lekcje przygotowania do życia w rodzinie, propagowanie wśród młodych zaangażowania w środki społecznego przekazu (gazetki szkolne, strony internetowe, warsztaty dziennikarskie) czy ideę wolontariatu. Ciągłym wyzwaniem staje się trwała obecności w programach naszych szkół Katolickiej Nauki Społecznej.

W ostatnich latach w działalność dzieł salezjańskich włączona została liczna grupa świeckich: nauczycieli, wychowawców, katechetów, animatorów, instruktorów, trenerów. Od nich także zależy efektywność naszej misji, by młody człowiek stawał się dobrym chrześcijaninem i prawym obywatelem. Autentyczna współodpowiedzialność świeckich za realizację posłannictwa salezjańskiego domaga się odpowiedniego przygotowania merytorycznego, ale także właściwej formacji duchowej, a co za tym idzie poznania i przyjęcia za swoje pewnych elementów duchowości salezjańskiej. Także na płaszczyźnie zaangażowania społecznego.

Jeszcze lepsze wykorzystanie tych wszystkich narzędzi i zasobów ludzkich, które przecież są w naszych rękach, stwarza szansę na wychowanie nowych pokoleń młodych ludzi, którym zależy na własnym zbawieniu, identyfikujących się z nauką Kościoła, mającym wizję katolickiego zaangażowania w życie społeczne i polityczne. Szansę ukształtowania dobrych obywateli, którym będzie zależało na losach naszego państwa, na jego przyszłości, nie siedzących bezczynnie, myśląc sobie, że ich troska o jakość życia społecznego nie dotyczy albo, że jeden głos i tak o niczym nie zadecyduje. Jeśli uda nam się taki cel wychowawczy osiągnąć, będziemy wierni ks. Bosko, który ofiarowując swoim wychowankom wykształcenie zawodowe i pracę, wprowadzając ich w kulturę, życie społeczne i obdarowując miłością, stwarzał młodym tym samym odpowiednie warunki do osiągania świętości na każdym etapie życia. Polska, Europa i świat potrzebują dziś, jak nigdy dotąd w historii, świętych małżonków, księży, polityków, dyplomatów, żołnierzy, nauczycieli, wychowawców, lekarzy etc. etc.

ks. Jarosław Wąsowicz SDB

Artykuł ukaże się w najnowszym numerze "Magazynu Salezjańksiego Don Bosco". Można go nabyć w każdym domu salezjańskim i w sieci EMPiK w całej Polsce. Warunki prenumeraty i zapowiedzi kolejnych numerów na stronie: http://www.donbosco.salezjanie.pl/