9 dni, które zmieniły świat, Dom Wydawniczy „Rafael”, Kraków 2010. (Rec.)

W roku 30 – lecia pamiętnych wydarzeń Sierpnia ’80, staraniem Domu Wydawniczego „Rafael”, na polskim rynku ukazał się film „9 dni, które zmieniły świat”. Niezwykle ważny, bo sięgający do bezpośrednich korzeni protestów polskich robotników, które wpłynęły pod koniec XX w. w sposób zasadniczy na ówczesny system politycznych podziałów w Europie – pielgrzymki papieża Jana Pawła II do ojczyzny w czerwcu 1979 r. W opinii większości historyków właśnie to wydarzenie było punktem zwrotnym w wyzwoleniu Polski i Europy Wschodniej spod jarzma totalitarnego systemu. Głównymi pomysłodawcami prezentowanego filmu dokumentalnego i zarazem jego narratorami jest amerykańskie małżeństwo Newta i Callisty Gingrich. Zamiarem pomysłodawców było to, aby prezentowana produkcja stała się hołdem dziękczynienia za „życie Jana Pawła II i odważne świadectwo polskiego narodu”. Wymienione małżeństwo nie jest na kontynencie amerykańskim anonimowe. Newt Gingrich, to były spiker Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych, jeden z najbardziej wpływowych konserwatywnych polityków, często wymieniany jako przyszły kandydat na prezydenta USA, natomiast jego żona Callista, jest z kolei prezesem firmy Gingrich Productions, które zajmuje się m.in. produkcją filmów o tematyce historycznej i społecznej. Autorem scenariusza filmu i zarazem jego reżyserem jest Kevin Knoblock.

„9 dni, które zmieniły świat” został zaproponowany polskiemu odbiorcy w niezwykle atrakcyjnej formie, jako dodatek do albumu, który prezentuje twórców dokumentu oraz bogato ilustrowaną historię pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, także kulisy operacji Służby Bezpieczeństwa „Lato – 79” skierowanej przeciwko papieżowi i pątnikom uczestniczących w spotkaniach na szlaku jego pielgrzymowania. Autorami tekstów omawiających te zagadnienia są Marek Balon, Tomasz Pompowski oraz Jarosław Szarek, znani czytelnikom z licznych publikacji dotyczących dziejów polskiego Kościoła wydawanych przez „Rafael”. W książce znajdziemy również wywiady z twórcami filmu. Wykorzystano w nim zdjęcia m.in. z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie.

Motywem przewodnim prezentowanego dokumentu, jest założenie, że pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski to jedno z najważniejszych wydarzeń XX w., które miało znaczący wpływ na losy świata. Może nie jest ono odkrywcze (jak już wspomnieliśmy, wydarzenia z czerwca 1979 r. są tak właśnie oceniane przez historyków), ale w natłoku propagandowych produkcji koncentrujących uwagę raczej na konsekwencjach tej pielgrzymki, a nie na jej faktycznemu znaczeniu, jest na pewno godne przypomnienia szerokiemu gronu odbiorców. Pierwsza papieska pielgrzymka do ojczyzny sprawiła de facto, że stał się on prawdziwym przywódcą narodu. Z perspektywy czasu dodać należy także, że nigdy wcześniej w historii nie zdarzyło się, aby jeden człowiek miał taki wpływ na naród, jak właśnie Jan Paweł II. Jego nauczanie skierowane do Polaków miało fundamentalny wpływ na upadek komunizmu i odzyskanie przez nasz naród wolności. Przypomnieniu tej prawdy służy właśnie prezentowana produkcja.

Wiele momentów omawianego filmu jest godnych zauważenia. W kontekście I pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny przywołano chociażby znaną wypowiedź Józefa Stalina, który swego czasu pytał: ile dywizji ma papież? Autorzy filmu zauważają, że były dyktator, a wraz z nim cały sowiecki system, otrzymali odpowiedź właśnie w czerwcu 1979 r., kiedy na spotkanie z Ojcem Świętym wyszły miliony Polaków, aby zademonstrować nie tylko swoje przywiązanie do wiary katolickiej, ale również swój sprzeciw wobec totalitarnego systemu. Podczas pamiętnej pielgrzymki Polacy znów poczuli się narodem, wspólnotą, wyzwolili się ze strachu, a właśnie pozbycie się lęku było milowym krokiem do odzyskania niepodległości. W filmie kilkukrotnie podkreślono, że papież nie konfrontował się z systemem politycznym, ale polemizował z reprezentowaną przez niego wizją człowieka. W wielu miejscach świata Ojciec św. przypominał, że człowieka nie można zrozumieć bez Chrystusa. Tylko przez zrozumienie Jezusa Chrystusa człowiek może w pełni pojąć swoją godność, godność osoby ludzkiej, i dlatego żaden rząd na świecie nie może oddzielić człowieka od Boga. To była podstawowa myśl przesłania Jana Pawła II w sporze z komunizmem i innymi współczesnymi ideologiami, które odrzucają chrześcijaństwo. Ta myśl papieża jest zresztą podejmowana przez wielu występujących w filmie znamienitych postaci nauki, kultury, życia politycznego, jak chociażby śp. Władysława Stasiaka, szefa kancelarii Prezydenta RP prof. Lecha Kaczyńskiego, który w pewnym momencie filmu wprost odwołuje się do przesłania papieża: „kiedy się mówi o tym kraju, to tak naprawdę nie można go zrozumieć bez Jezusa Chrystusa, bez chrześcijaństwa”. Podkreślono także, że przesłanie Ojca św. było skierowane nie tylko do Polaków ale również do innych narodów ciemiężonych przez system komunistyczny. I to właśnie w głównej mierze dzięki polskiemu papieżowi zawdzięczają one wybicie się na niepodległość w ostatniej dekadzie XX w. Niezwykle ważną wydaje się także myśl wypowiedziana przez byłego prezydenta Czech Vaclava Havla, który zauważył, że ta pielgrzymka papieska jest wciąż ważnym przesłaniem dla wszystkich, którzy dzisiaj pragną wolności. W filmie odnajdziemy taką m.in. jego wypowiedź: „Myślę, że naszym obowiązkiem, tych, którzy przeżyli tamten czas, jest przypominać o tym demokratycznemu światu, szczególnie w krajach, gdzie nadal panuje dyktatura i opozycja potrzebuje wsparcia, jak w Birmie, Iranie, na Kubie czy Białorusi”. Podobnie wypowiadają się także producenci filmu, którzy chcą, aby jego przesłaniem stało się danie nadziei narodom uciśnionym przez dyktatury i inspiracji „tym, którzy znaleźli się w pułapce zsekularyzowanej kultury”.

Dobór wypowiadających się w filmie osób to kolejna jego mocna strona. Możemy posłuchać wypowiedzi postaci, które odegrały znaczny wpływ na odzyskanie przez Polskę wolności, m.in. legendarnych działaczy „Solidarności”: Lecha Wałęsy, Anny Walentynowicz, Krzysztofa Wyszkowskiego, Zenona Kwoki. W filmie odnajdziemy refleksje polskich i zagranicznych historyków: Andrzeja Nowaka, Marka Lasoty, Petera Rainy, Georga Weigla; przedstawicieli polskiego duchowieństwa: ks. Adama Bonieckiego, o. Wojciecha Giertycha OP, o. Jana Andrzeja Kłoczkowskiego OP, o. Leona Knabita OSB oraz wielu komentatorów zagranicznych m.in. wspomnianego już Vaclava Havla czy o. Thomasa D. Williamsa LC. Wzruszające są wypowiedzi przyjaciela Ojca św. z lat dzieciństwa - Jerzego Klugera, narodowości żydowskiej.

Dodać należy, że prezentowany film, został nakręcony z myślą o odbiorcach zza oceanu i krajów zachodniej Europy. To jeszcze bardziej podnosi jego wartość, gdyż w sposób zwięzły i uczciwy pokazuje trudne karty polskiej historii XX w. George Weigel, znany amerykański konserwatysta i historyk, wprowadzając niejako odbiorcę w meandry dziejów Polski, wprost stwierdza, że jesteśmy narodem, który w XX w. niewyobrażalnie cierpiał. Naszą historię, zdaniem Weigla, trudno jest zrozumieć Amerykanom czy Europejczykom z krajów zachodnich, bo doświadczeń Polski z okresu II wojny światowej i czasu komunizmu nie da się porównać z doświadczeniami żadnego innego kraju. Co najważniejsze, ów film dokumentalny, przywraca Polsce należne miejsce w historii zwycięskiej walki z totalitaryzmem w Europie Wschodniej, wyraźnie zaznaczając, że obalenie muru berlińskiego, który dzisiaj na Zachodzie jest symbolem pokonania komunizmu, jest tylko pochodną wydarzeń, które rozegrały się w Polsce w II połowie XX w. Ich punktem kulminacyjnym była właśnie pielgrzymka Jana Pawła do Polski w 1979 r. Jej konsekwencją był Sierpień ’80 i zwycięski marsz do wolności pod sztandarami „Solidarności”, który trwał całą dekadę lat 80 – tych XX w.

„9 dni, które zmieniły świat” to doskonałe kompendium wiedzy na temat polskiej historii, które jest także niezwykle atrakcyjne dla polskiego widza. Przyznać muszę, że dawno nie obejrzałem tak znakomitego dokumentu, ze swadą pokazującego polskie zmagania z totalitarnymi systemami, na tle życia i posługi polskiego papieża. Zachęcam do propagowania filmu w naszych środowiskach. Świetnie nadaje się nie tylko na lekcję historii, jest także doskonałym materiałem formacyjnym propagującym ideę wolności przez wiarę, rozpowszechnianą przez Jana Pawła II. Ona odmieniła Polskę i w sposób zasadniczy przekształciła duchowy i polityczny krajobraz XX w.

Prezentowany film i publikację można nabyć w dobrych księgarniach i w sklepie internetowym krakowskiego Domu Wydawniczego „Rafael”: www.rafael.pl. Film ma swoją oficjalną stronę internetową, również w wersji polskiej: www.ninedaysthatchangedtheworld.com

ks. Jarosław Wąsowicz SDB